नदी

वसन्त ऋतुको समय थियो । काठमाडौं उपत्यकाको दृश्य हेर्दा सुन्दर देखिन्थ्यो । कलकल बगिरहेको नदी, वरिपरि हरिया डाँडा, हरिया फाँटहरुले गर्दा काठमाडौं उपत्यका मनमोहक देखिन्थ्यो । उपत्यकाका किसानहरु आफ्ना खेतबारीमा सिँचाइ गर्न त्यो पानी प्रयोग गर्थे । बिस्तारै उपत्यकामा बस्ती बढ्दै गयो । मानिसहरुले खाली जमिनमा घर बनाउन थाले ।

मानिसहरुले काठमाडौं उपत्यकाका बाग्मती, विष्णुमती, गोदावरी, मनोहरा, हनुमन्ते, धोवी खोला आदि नदीको पानी धेरै चित्र : आर्शीया कार्की द्द इम्पेरियल वल्र्ड स्कुल प्रयोग गर्न थाले । लुगा धुने, नुहाउने, भाँडा धुने, गाईवस्तुका काम आदिमा मानिसहरुले नदीको पानी प्रयोग गर्थे । मानिसहरुको यस्तो क्रियाकलापले गर्दा आपूmहरु फोहोर भएको देखेर नदीहरु दुःखी भए । नदीहरुले एउटा योजना बनाए । उनीहरुले अब नदीको पानी प्रयोग गर्न नदिने सल्लाह गरे । मानिसहरु जब पानी लिन आउँथे तब नदीहरुले पानी सुकाइदिन्थे ।

मानिसहरुमा हाहाकार मच्चियो । पानी खान नपाएर मानिसहरु ढल्न थाले । मानिसहरुको यस्तो अवस्था देखेर विष्णुमती र गोदावरी नदीलाई माया लाग्यो । ती दुई नदीले मानिसहरुलाई पानी दिए । मानिसहरुले लुगा धुने, नुहाउने, भाँडा धुने, गाईवस्तुका काम आदिमा नदीको पानी प्रयोग गरे र नदीलाई फेरि फोहोर बनाए ।

विष्णुमती र गोदावरी नदी फोहोर भएको देखेर अन्य नदीहरुले उनीहरुलाई जिस्क्याए । विष्णुमती र गोदावरी नदी दुःखी भए । बाग्मती नदीले अन्य नदीहरुलाई नजिस्क्याउन अनुरोध गर्यो । बाग्मती र अन्य नदीहरुले विष्णुमती र गोदावरी नदीलाई सफा गरौँ भने । सबै नदी मिलेर विष्णुमती र गोदावरी नदी सफा गरे । अब सबै नदीले मानिसहरुलाई पानी प्रयोग गर्न दिने सल्लाह गरे र नदी फोहोर भएमा सबै नदीले मिलेर सफा गर्ने योजना बनाए ।

सबै नदीमा कलकल सफा पानी बग्न थाल्यो । मानिसहरु कलकल बगिरहेको सफा पानी प्रयोग गर्न पाउँदा खुसी थिए । मानिसहरुले आफ्नो दैनिक कार्य लुगा धुने, नुहाउने, भाँडा धुने, गाईवस्तुलाई नुहाउने आदि काममा नदीको पानी प्रयोग गरे र बिस्तारै सबै नदीलाई फोहोर बनाए । यो देखेर सबै नदीहरु दुःखी पल्लव (कथा सङ्ग्रह) घ भए । आफूहरु सबै फोहोर भएपछि उनीहरुले एकअर्कालाई सफा राख्न कोसिस गर्दा पनि नदीहरु सफा हुन सकेनन् ।

पानी फोहोर भए पनि फेरि त्यही फोहोर पानीको प्रयोग गर्नाले मानिसहरु बिरामी पर्न थाले । सहरभरि रोग फैलियो । धेरै मानिसहरु बिरामी परे । अस्पतालमा बिरामीको भिड लाग्यो । डाक्टरले फोहोर पानीको प्रयोग गर्नाले रोग फैलिएको कुरा पत्ता लगाए । सबैलाई सरसफाइको महङ्खव बुझाउन स्वास्थ्यकर्मीहरुले विभिन्न कार्यक्रम सञ्चालन गरे ।

बिस्तारै मानिसहरुमा चेतना फैलियो । उनीहरुले आपूmले गरेको गल्तीको महसुस गरे । मानिसहरुले नदीको पानी सिधै प्रयोग नगरी नदीको पानी तानेर धारा, इनार, कुवा आदि निर्माण गरेर पानीको प्रयोग गर्न थाले । हरेक दुई हप्तामा नदी सफा गर्न थाले । यो देखेर नदीहरुमा खुसीयाली छायो । काठमाडौँ उपत्यका पहिले जस्तै सफा र सुन्दर देखिन थाल्यो । काठमाडौँ उपत्यकाको वातावरण स्वच्छ भयो र मानिसहरु पनि निरोगी भए ।